Bebek ve Beslenme

Bebeklerde beslenme çok önemlidir. Bebek doğumdan sonraki ilk aylarda çok hızlı büyür. Bebeklerin gereksinimleri yetişkinlere oranla çok yüksektir. Süt çocukları harcadıkları kalorileri proteinlerden, karbonhidratlardan, yağlardan sağlarlar. Bebekler yeni doğduğu andan itibaren anne sütü ile beslenmeye alıştırılmalıdır. Memeyi alamama veya başka nedenler ortaya çıkınca bebekler biberon mamalarıyla beslenebilirler.

Aşağıda bebeğin beslenme çeşitleri, aylara göre beslenme ve ek besinleri hazırlama bilgileri yer almaktadır.

0-6 Ay Arası Bebek Beslenmesi

0-6 ay bebeğin emerek beslenme evresidir. Bu dönemden önce bebeğin yutma refleksi zayıftır ve süt çocuğu kaşıkla verilenleri yutamaz, ağzından geri çıkarmaya eğilimlidir. 0-6 ay bebek beslenmesinde sadece anne sütü kullanılmalıdır. Süt çocuklarının büyük çoğunluğunda anne sütü ilk 6 ay tek başına yeterlidir. Anne sütü yeterli ise bebeğin suya dahi ihtiyacı yoktur. Yeterli kilo alabilen süt çocuğu bu süreden sonra da sadece anne sütü ile beslenmeye devam edebilir. Anne sütüne ilave gıdaların başlama zamanı, annenin süt salgılama performansı, çocuğun büyüme ve gelişme hızı dikkate alınarak ayarlanmalıdır. Bu dönemde sadece doktor önerisi ile D Vitamini kullanılabilir.

Anne sütü  yoksa, verilemiyorsa ya da yetersizse bebeğinizin beslenmesi mutlaka doktorunuzun önerdiği anne sütüne yakınlaştırılmış bir biberon maması ile desteklenmelidir. Biberon maması seçiminde bebeğin bağışıklık sistemini güçlendiren ve sindirim sistemini düzenleyen “prebiyotik lif” içeren besinler tercih edilmelidir.

Sindirim sisteminin tam olgunlaşmamış olması nedeniyle bebeklerde bu aylarda sıkça gaz sancısı görülür. Bu hem bebeği hem de ailesini huzursuz edebilir. Bu gibi durumlarda hem gaz sancısını hafifletmek hem de rahat uyutabilmek için bebekler için özel olarak hazırlanmış bitki çaylarını örneğin;rezene, papatya gibi bebeğinizin beslenmesine engel olmayacak şekilde, beslenme aralarında istenilen sıklık ve miktarlarda verebilirsiniz.

Emzirme ve Anne Sütü Bölümüne  Bakınız…

6 Ay Sonrası Bebek Beslenmesi – Ek Besinlere Geçiş

Katı  Besinlere Geçiş : Bebeğinizi katı yiyeceklerle tanıştırmak için en uygun zaman 6 ay sonrası dönemdir.

Çünkü artık bebeğiniz hızla büyüyordur ve buna bağlı olarak besin ve enerji gereksinimleri de artmaktadır. Bu dönemde, meme ya da biberonla gerektiği gibi beslendiği bir öğünden sonra bile mama istediğini doymamış olduğunu görebilirsiniz. Hatta günlük öğün sayısını arttırmanız bile gerekebilir. Bu bebeğinizin ek besinlere hazır olduğunun göstergesidir. Bunun yanısıra, anne sütü varsa mutlaka devam etmelisiniz. Biberon maması kullanıyorsanız kullandığınız 1 numaralı başlangıç mamalarından 2 numaralı devam mamalarına geçmelisiniz. Ek gıdalara başlama zamanı 4. aydan önce olmamalı ancak ek gıdaya geçiş zorlaşacağından 6.aydan sonraya da bırakılmamalıdır. Ek gıdalara geçiş dönemi yavaş ilerleyen bir süreçtir. Bir kez katı besinleri tattıktan sonra her öğünde aldığı katı besin miktarı gittikçe artacaktır. Yeni beslendiğinde olabildiğince çok seçenek sunarsanız bebek, zengin çeşitle beslenmeye alışır ve yeni tatlara karşı tepki göstermez. İstediği kadar yemesine izin verin. Hiçbir zaman zorlamayın. Yemek zamanları bebeğin kişilik gelişimi için de önemlidir.

Katı  Gıdalara Erken Ya Da Geç Başlamanın Zararları Erken başlanılırsa ishal ve alerjik hastalıklar artabilir. Annenin sütü azalabilir. Zayıflık ve aşırı beslenme gibi sonuçlar olabilir. Geç başlanılırsa büyüme geriliği,bağışıklıkta azalma, ishal,vitamin eksikliği görülebilir.

Bebeğiniz Ek Gıda Almaya Hazır mı? Bebeğiniz 4-6 ay arasında ek gıda almaya hazırdır. Bu süre içerisinde her bebeğin ek gıda almaya hazır olduğu zaman farklıdır. Bazı bebekler üç aylıkken katı gıdalar almaya hazır duruma gelmesine karşın dil atma refleksi genellikle dördüncü aydan itibaren kaybolmaya başlar. Aslında emme işlevinde önemli bir rolü olan bu refleks yüzünden bebek, ağzına sokulan her şeyi; kaşığı, yiyecekleri diliyle iter. Yedirirken başını çevirir veya ağlarsa onu zorlamayın. Katı gıdalara her ikinizin de zevk alacağı, hoşnut kalacağı bir dönemde başlamanız, herhangi belirli bir zamanda başlamaktan çok daha önemlidir. İstemiyorsa zorlamayın, emzirmeye ve ya biberonla beslemeye üç-dört gün daha devam ettikten, sonra tekrar deneyin. Bebeğiniz tatmadan ve yutmadan önce yeni yemeğine belirli aralıklarla bakar, dokunur ve koklar. Bu nedenle yapılacak en iyi şey bebeğinize yeni yemeğini birkaç gün tanıtmanızdır. Bebeğinizi beslenme saatlerinde yüksek bir sandalyede oturtup besleyin. Böylece sandalyeye oturduğunda beslenme saatinin geldiğini anlayacaktır. Bebeğinizin yemeğini hazırlarken onun dikkatini çekmek için bebeğinizle konuşun ve hazırladığınız yemekleri ona da gösterin. Yemek yemesini eğlenceli bir aktivite haline getirin. Bebeğinizin ifadelerini ve davranışlarını izleyin. Bebekler artık yemek istemediklerinde bunu çeşitli şekillerde ifade ederler; örneğin, ellerini kaldırırlar, başka tarafa dönerler, kafalarını sallarlar ya da ağızlarını açmazlar.

Bebeğinizin Ek Gıda Almaya Hazır Olduğunu Gösteren İşaretleri İzleyin :

    Sık sık anne sütü ister ve daha çok süt için ağlar. Bazı bebekler geceleri sık uyanırlar.
    Başını tamamen rahatça dik tutarak oturabilmesi.
    Parmakları ile tuttuğu nesneyi ağzına götürebilmesi.
    Yiyeceği gözleri ile takip edebilmesi ve yiyecek verilince ağzını açması.
    Ağıza verilen yiyecekleri dil ile dışarı atma refleksinin kaybolmaya başlaması.
    Dudaklarına kaşık değdiğinde ağzını açmasıyla beraber dilini dışarı doğru çıkarmaması.
    Isırma, çiğneme-yutma koordine hareketlerinin başlaması.
    Başlangıçtaki emme şeklinin daha olgunlaşması ve emmenin adeta bir sıvı içiyormuşçasına güçlenmesi.
    Diş çıkarmaya başlaması.

Katı  Besinlere Başlamak için Uygun Zaman Nedir ?

    Zamanlamayı doğru seçin. Eğer emziriyorsanız, sağladığınız süt en düşük seviyeye geldiği zaman deneyin. Bu genelde sabah veya öğlen saatleridir.
    Bebeğinizin huysuz ve yorgun olduğu bir zamanı tercih etmekten kaçının.
    Bebeğiniz yeni emzirildiyse veya biberon maması ile beslendiyse denemeyi erteleyin.
    Bebeği beslemeyi diğer işleriniz arasındaki 5 dakikalık süre içerisine sığdırmaya çalışmayınız.
    Bebek kıpır kıpır iken, durmuyor ve oturmuyor iken, bir yandan dizlerini tutup bir yandan da ağzına yabancı bir madde sokmaya çalışmayın.
    Bebeğe kaşıkla besini vermeden önce masaya veya mama sandaliyesine bir parça yiyecek koyun ve besini tanımasına izin verin.

Katı Besinlere Başlarken Bebeğinizde Dikkat Edeceğiniz Noktalar

    Ek gıdaları bebeğe uygun bir kaşıkla ya da bardakla verin, biberon kullanmayın.
    Bebeğinize vereceğiniz her türlü gıda doğal ve taze hazırlanmış olmalıdır.
    Yutmasını kolaylaştırmak ve ek gıdanın akciğere kaçmasını engellemek için ek gıda verirken onu kucağınızda kendini güvende hissedecek şekilde dik olarak tutun.
    Besinlerin doğal tatlarına alışmalarını sağlayın.
    Bebeğiniz için hazırladığınız besinlere katı yağ, şeker, tuz ve baharat katmayın.
    Bebeğinize vereceğiniz ek gıdayı onun gelişim düzeyine göre ağzında kontrol edebileceği ve yutabileceği besinlerden yumuşak, pürtüksüz yarı sıvı besinler seçin.
    Her yeni gıdaya tek tek ve yavaş yavaş başlayın, az miktarda başlayıp (3-4 çay kaşığı) her gün arttırın. 3 gün bir gıda denenip daha sonra başka bir gıda denenebilir.
    Sevmediği bir gıdayı zorla vermeyin, yeniden denemek için bir süre geçmesini bekleyin.
    Yeme hızı bebek tarafından belirlenmelidir.
    Beslemeden önce bebeğin kaşıktaki yiyeceğe ilgi göstermesini bekleyin.
    İsterse bebeğin yiyeceği elleyerek tanımasına izin verin.
    Zamanla bebeğinizin kendi kendine yemesine izin verin, bu onun özgüvenini artırır.
    Ek gıdalara başladıktan sonra da bebeğinizi 2 yaşına kadar emzirmeye devam edin.
    Diş çıkarma dönemi bebeğin iştahsız ve huzursuz olduğu zamanlardır. Bu dönemlerde bebek anne sütü veya biberon mamasını daha fazla almak isteyebilir. Fazla ısrarcı olmayın.
    Çocuğunuza bir yaşına gelene kadar mümkünse inek sütü vermeyin. Erken yaşta verilen inek sütü çocuğunuzda allerji ve kansızlık yapar.
    Çocuğunuzu kansızlıktan korumak için demir yönünden zengin et, yumurta, mercimekli baklagiller, pekmez gibi ek gıdalar verin.
    Çocuğunuza vereceğiniz ek gıdaların A vitamini açısından da zengin taze sebze ve meyve olmasına dikkat edin. Bu onu hastalıktan koruyacaktır.
    Hazırladığınız gıdaları oda ısısında 2 saatten fazla bekletmeyin.
    Konserve, dondurulmuş ve paketlenmiş yiyecekleri, hazır meyve suları ve kolalı içecekleri, içine boya, tatlandırıcı veya aroma katılmış besinleri bebeğinize asla vermeyin.
    Üç yaşın altındaki çocuklar günde altı öğün beslenmelidir.
    Çocuğunuz ile birlikte siz de yiyin. Bu onun iştahını artıracaktır. Çocuklar kalabalıkta yemek yemeyi severler.
    Bebeklere pişmemiş havuç, sosis, fındık, fıstık, çekirdek, üzüm, gibi küçük kuru yemişler vermeyin. Bunlar nefes borusuna kaçarak boğulmaya ve akciğerlerin zarar görmesine neden olabilir.

 Bebek Katı  Besinleri Yemeyi Reddederse

Katı yiyeceklere yeni başlayanlar doğal olarak yeni tadlara ve katı beslenmenin yöntemine değişken bir tavır sergilerler. Bir hafta isterler, diğer bir hafta istemezler. Böyle bir durumda şu yöntemleri deneyebilirsiniz.

    Kaşık olarak parmak ucunuzu kullanın Bebekler kaşığa nazaran parmakları daha hoş karşılarlar. Bir parça sebze ya da meyve püresini parmaklarınıza koyun ve bunu oradan emmesine izin verin. Bu şekilde rahat yemeyi öğrendikten sonra, bir miktar yiyeceği dilinin ucuna yerleştirin böylece zamanla dilinin ucundaki yiyeceği geriye doğru boğazına atarak yutmayı öğrenebilir.
    Slikon kaşık deneyin Metal kaşıklar soğuk hissi verir, bebeğinizin dikkatini çekerek yemesini engelleyebilir.
    Yemesi için zorlamayın Bebeğinizi beslemenizdeki amaç, ona yeni tadlar ve yeme yöntemlerini tanıtmaktır. Bu süreçte, bebeğiniz sık sık iki ileri bir geri şeklinde gelişme gösterecektir. Zaman zaman bebeğinizin katı yiyecekleri reddetmesi beklenen birşeydir. Bu olduğu zaman, bırakın ve başka bir gün deneyin. Bebeğiniz hazır olduğunda yiyecektir.

 Katı  Besinlere Başlarken Alerji

Katı yiyeceklere geçişte bebeğiniz yiyeceklere karşı alerjik reaksiyon gösterebilir. İnek sütü, yumurtanın beyazı, balık, fıstık, turunçgiller bebekler yediğinde en çok alerjiye neden olan yiyeceklerdir. Bebeğinize yeni yiyecekleri yavaş yavaş tanıtmalı ve yeni bir yiyeceği vermeden önce 3-5 gün beklemelisiniz, böylece yeni maddelere karşı reaksiyonları farkedebilirsiniz. Eğer ailenizde alerji sık görülen bir durumsa o zaman daha çok dikkat etmeniz gerekir. Alerjik reaksiyonların belirtileri şöyledir:

    Deride kurdeşenlere benzer kızarıklıklar ve lekeler
    Yemesinin hemen ardından kusma
    Yemekten birkaç saat sonra ishal
    Dışkısında kan
    Nefes almada zorluk

 Ek Vitamin ve Mineraller

Hazır mamalar gerekli bütün vitamin ve mineralleri içerdiğinden bunlarla beslenen bebeklere ek bir vitamin vermeye gerek yoktur. Anne sütü ile beslenen bebeklere D vitamini verilmeye devam edilmesi gerekir.

Hangi Ayda Bebek Hangi Besinleri Yer?

0 – 6 AY

Bebeğiniz ağladıkça ve acıktıkça anne sütü vermelisiniz. Anne sütü  yoksa veya yetersizse anne sütüne adapte bir biberon maması  kullanmalısınız.

6 AY VE SONRASI

Yumuşak ve topaksız, yarı sıvı püreler verin.

Anne Sütü  veya Mama
Anne sütünü aldığı sürece devam edilmelidir. Anne sütü yoksa veya yetersizse 3-4 öğün 2 numara devam maması verilmelidir.

Kaşık Maması
Ek Gıdalara geçiş aşamasında başlangıç olarak pirinçli bir mama başlanmalıdır. Bu dönem için hazırlanmış sütlü kaşık mamaları, tahıllı kaşık mamaları ve kavanoz mamalarını kullanabilirsiniz veya kendiniz evde kullandığınız biberon maması ile muhallebi yapabilirsiniz.

Kaşık maması  ayran gibi sulu bir biçimde yapılır,  hergün 3-4 çay kaşığı verilir ve miktar hergün biraz daha arttırılır. Bir hafta sonra mama boza kıvamında yapılır.

Meyve Suyu
Kaşık mamasından 2 hafta sonra meyve suyu verilir. Mevsimine göre meyva seçilir ve suyu sıkılarak hazırlanır. 1-2 tatlı kaşığından başlanarak verilir ve yavaş yavaş arttırılır.1-2 hafta sonra püre şeklinde verilebilir. 2 hafta kadar devam edilir.

Sebze Çorbası
Meyva püresinden  2 hafta sonra verilir. Bazen 5.-6 aylarda muhallebiye başlanır ve 1-2 hafta sonra sebze çorbalarına geçilir. Ancak iyi kilo alan bebeklerde muhallebiden önce genellikle öğle öğününde sulu olarak 1-2 tatlı kaşığından başlanarak yavaş yavaş artırarak verilir. Çocuğun isteğine göre her gün arttırılır ve 1 hafta sonra püre haline geçilir.

**Sebze çorbasına daha sonra eklenecek besinler; kabak, karnabahar, bezelye ve iyi pişmiş taze fasülye olabilir.

Yoğurt
Genellikle ikindi öğünü ek gıdası olan yoğurt, muhallebi yerine de verilebilir.

Muhallebi
Sebze püresinden 1-2 hafta kadar sonra genellikle 6. aydan itibaren akşam öğünü (18:00- 20:00) olarak verilir. Kaşık maması veya pirinç unu ile hazırlanmış muhallebi olabilir.

7 – 8. Ay

Anne sütüne aldığı sürece ve miktarda devam edilmelidir. Anne sütü  yoksa veya yetersizse en az 300 ml. devam maması  verilmelidir.

Meyve ve sebzeleri püre halinde rahatlıkla verebilirsiniz. Artık eline ağzında geveleyeceği  çubuk biçiminde çiğ sebzeler verebilirsiniz.

Tahıl gevrekleri, soyulmuş domates, suda bekletilmiş  kuru kayısı 7-8. aylarda verilebilcek diğer uygun besinlerdir.

Kahvaltı
Çocuk meyve püresi, sebze püresi, muhallebi ve yoğurt gibi besinlere alıştıktan sonra 6. ay da kahvaltıya başlanabilir.

Yumurta
Katı pişmiş yumurta sarısı çocuk kahvaltıya alıştıktan sonra 6. ayda günaşırı 1 çay kaşığı olarak beslenme programına eklenir, yavaş yavaş miktarı artırılır. Bir haftanın sonunda bebek tam bir yumurta sarısını yiyebilir.

Tahıllı  Çorbalar
Mercimek, yoğurtlu yayla, acısız tarhana çorbası gibi gıdalar, taze sebze çorbalarına alıştırılmış olan bebeklere 8. aydan sonra değişik tatları öğretmek amacıyla verilebilir.

Et ve Tavuk
Deri ve yağları ayrılarak 7-8 aylarda bir tepeleme çorba kaşığı pişmiş kıyma veya orta boy ince bir biftek veya tavuk eti parçası sebze çorbasına eklenerek sebze ile birlikte püre haline getirilir.

Balık
9. ayda öğle öğünlerinde püre şeklinde et yerine değiştirilerek verilebilir.

Köfte
8. ayda öğle öğünlerinde verilebilir.

Karaciğer
8. ayda öğle öğünlerinde et ile değiştirilerek  püre şeklinde 15 günde bir kez olmak üzere verilebilir.

 8 – 9. Ay

Yemek taneleri biraz daha büyük olabilir. Rende veya püre yerine doğranmış yiyecekler hazırlabilirsiniz. Kendi kendine yemeyi öğrenmesi için eline sık sık  çubuk biçimli yiyecekler verin.
Et ve balıklar ızgara veya haşlama yapılarak irice kıyılır.
Kızarmış ekmek, tuzsuz ev yemekleri, çorba, börek gibi besinleri tüketebilir.

Pilav, Makarna ve Dolmalar
8. aydan sonra yoğurt ile karıştırılarak verilebilir.

10-12. Ay

Bu aylarda evde yenen hemen herşeyi bebeğiniz de yiyebilir. Pişirirken yemeklerin tuzsuz olmasına dikkat edin.

Et, balık ve tavukları küçük lokmalara ayırabilirsiniz.

Dr. Pınar Berik Keskin
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı